زخم بستر به آسیب‌دیدگی قسمتی از پوست گفته می‌شود که به علت کاهش جریان خون براثر وارد شدن فشار به آن ناحیه به وجود می‌آید. عارضه‌ی زخم بستر می‌تواند در هر سنی، در افراد بستری، افراد وابسته به صندلی چرخ‌دار و یا افرادی که قادر به جابجا کردن خود نیستند روی دهد. این عارضه ممکن است در هرجایی از پوست که به‌وسیله‌ی رختخواب، ویلچر، گچ، آتل، قرار دادن نادرست اندام مصنوعی (پروتز) یا دیگر اشیاء سفت، تحت‌فشار قرار گیرد، اتفاق بیفتد. این عارضه معمولاً بر روی یا در میان قسمت‌های استخوانی، مثل استخوان‌های لگن، دنبالچه، پاشنه‌ی پا، مچ پا و آرنج دست که می‌تواند به پوست فشار وارد کند رخ دهد اما ممکن است در هر جای دیگری از بدن نیز ایجاد شود. زخم بستر غالباً در افرادی اتفاق می‌افتد که به دلایل مشکلات مختلفی برای مدتی بستری شده باشند. زخم بستر زمان بستری شدن در بیمارستان یا آسایشگاه‌ها را افزایش می‌دهد. چنانچه زخم بستر درمان نگردد و یا ابتلا به یک بیماری زمینه‌ای مانع از ترمیم زخم بستر شود در این حالت زخم بستر می‌تواند برای زندگی فرد تهدیدکننده باشد. این عارضه بیشتر در میان افراد بزرگسال شایع است.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#ed9788″]
افراد بستری در بیمارستان و ساکنین آسایشگاه‌ها و همچنین افرادی که در خانه از آنها مراقبت می‌شود و افرادی که باید در رختخواب بمانند بیشتر در معرض خطر ابتلا به زخم بستر هستند. اگر زخم بستر زود تشخیص داده شود قابل‌درمان است. با این وجود این عارضه گاهی می‌تواند کشنده باشد. متخصصین ما در کلینیک زیبایی پوست و موی رازی از طریق معاینه بصری (چشمی)، زخم بستر را تشخیص می‌دهند. همچنین پزشکان سعی دارند پیش‌بینی کنند که احتمال ابتلا به زخم بستر در چه افرادی بیشتر است.
جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره‌های 02188334029 و 02188333259 با ما تماس بگیرید. پرسنل ما به شما در دریافت مشاوره و یا نوبت کمک خواهند کرد. [/alert]
دلایل بروز زخم بستر
عواملی که به بروز زخم بستر کمک می‌کنند عبارتند از:
فشار
وارد شدن فشار بر روی پوست مخصوصاً بر روی یا میان قسمت‌های استخوانی، جریان خون را در پوست کاهش داده و یا قطع می‌کند. اگر جریان خون در پوست بیشتر از چندین ساعت قطع شود، پوست از لایه‌ی بیرونی (اپیدرمیس) شروع به مردن می‌کند. پوست مرده فرو می‌ریزد و یک زخم باز ایجاد می‌شود. بسیاری از افراد در این حالت دچار زخم بستر نمی‌شوند چون افراد بدون فکر کردن به‌طور مداوم حتی در زمان خوابیدن هم جابجا و تغییر حالت می‌دهند.
کشش
کشش (نیروی برشی) نیز موجب کاهش جریان خون در پوست می‌گردد. کشش برای مثال موقع رخ می‌دهد که فرد به حالت سرازیر و شیب قرار دارد (نظیر راست نشستن روی رختخواب شیب‌دار) و پوستش کش می‌آید. ماهیچه‌ها و بافت‌های بالایی پوست براثر نیروی جاذبه به سمت پایین کشیده می‌شوند اما هنوز لایه‌های بالایی پوست با سطوح خارجی (مثل ملافه) در تماس است. وقتی پوست کشیده شود تأثیر آن چیزی شبیه وارد شدن فشار می‌باشد.
اصطکاک
اصطکاک (ساییده شدن روی رختخواب یا ملافه) می‌تواند موجب بروز یا شدت یافتن زخم بستر شود. ممکن است اصطکاک مکرر باعث ساییده شدن لایه‌ی بالایی پوست گردد. این‌چنین سایشی در پوست می‌تواند برای مثال وقتی به وجود بیاید که فرد بر روی رختخواب کشیده شود.
تغذیه ناکافی
تغذیه ناکافی خطر بروز زخم بستر را افزایش می‌دهد و فرایند ترمیم زخم‌ها را آهسته می‌کند. این امکان وجود دارد که افراد دارای سوءتغذیه، در بدن خود به‌اندازه‌ی کافی چربی نداشته باشد تا بافت را بپوشاند و از آن محافظت کند. همچنین اگر فرد سوءتغذیه داشته باشد به‌ویژه اگر این نقص در میزان پروتئین، ویتامین سی یا روی باشد، پوست به‌خوبی ترمیم نمی‌شود.
علائم
زخم بستر در بیشتر افراد موجب بروز درد و خارش می‌شود. بااین‌حال ممکن است افرادی که دارای حس ضعیفی هستند حتی درد بسیار شدید را احساس نکنند. زخم بستر بسته به میزان آسیب‌دیدگی بافت نرم دسته‌بندی می‌شود.
- مرحله‌ی اول: پوست قرمز یا صورتی می‌شود اما پوست شکسته و ترک‌خورده نیست. افرادی که پوست تیره‌تری دارند بروز تغییر در رنگ پوست را نمی‌بینند. همچنین ممکن است محل زخم در مقایسه با پوست اطراف گرم‌تر، سردتر، سفت‌تر، نرم‌تر یا به لمس حساس‌تر باشد. در این مرحله هنوز زخم اصلی به وجود نیامده است.
- مرحله‌ی دوم: زخم بستر کم‌عمق و مایل به رنگ صورتی قرمز است. گاهی گودی ایجادشده در پوست، دارای خراش، تاول و یا هر دو می‌باشد.
- مرحله‌ی سوم: پوست روی زخم پاره می‌شود. گاهی عمق زخم به چربی می‌رسد. عضلات و استخوان‌های زیرین هنوز نمایان نیستند.
- مرحله‌ی چهارم: پوست از بین می‌رود و عضلات، تاندون‌ها و استخوان‌های زیرین نمایان می‌شوند
تشخیص
پزشکان معمولاً از طریق معاینه فیزیکی می‌توانند زخم بستر را تشخیص دهند. به علت اینکه تعیین عمق و شدت زخم دشوار است، پزشکان یا پرسنل پزشکی تعلیم‌دیده در این زمینه زخم بستر را تعیین سطح می‌کنند و جهت بررسی نحوه‌ی پیشرفت یا ترمیم زخم از آن عکسبرداری می‌کنند. پزشکان از معیارهای خاصی برای تعیین نحوه‌ی ترمیم زخم بستر استفاده می‌کنند. همچنین پزشکان وضعیت تغذیه‌ی فرد را نیز بررسی می‌کنند. افراد دچار شده به زخم بستر، مخصوصاً مبتلایانی که در مرحله‌ی 3 یا 4 بیماری هستند معمولاً باید آزمایش خون بدهند. افرادی که دارای سوءتغذیه هستند باید بیشتر مورد ارزیابی قرار گیرند.
درمان
درمان زخم بستر بسیار دشوارتر از پیشگیری از آن است. هدف اصلی از درمان، کاهش فشار بر روی زخم‌ها، تمیز کردن و پانسمان صحیح زخم‌ها و کنترل عفونت و فراهم نمودن تغذیه کافی می‌باشد. گاهی برای بستن زخم‌های بزرگ به انجام عمل جراحی نیاز است.
کاستن از میزان فشار
جهت کاهش فشار بر روی پوست، فرد به جابجایی و تغییر موقعیت با احتیاط، استفاده از وسایل محافظتی و تشک حمایتی نیاز دارد. در مراحل اولیه‌ی بیماری، زمانی که فشار از روی پوست برداشته شود معمولاً زخم بستر خودبه‌خود ترمیم می‌گردد.
جابجایی و تغییر موقعیت مکرر
جابجا شدن و تغییر موقعیت مکرر (و انتخاب وضعیت بدنی مناسب) اصلی‌ترین روش برای تخفیف فشار است. افراد بستری در تخت حداقل هر 2 ساعت یک‌بار باید تغییر موقعیت دهند و زمانی که فرد رو به پهلو خوابیده جهت جلوگیری از وارد شدن فشار مستقیم بر روی باسن، فرد باید بر روی تشک در زاویه قرار گیرد. برای جلوگیری از ایجاد حالت کشش و بروز تأثیرات آن، سر تختخواب باید در پایین‌ترین سطح باشد. در زمانی که فرد جابجا می‌شود جهت پیشگیری از به وجود آمدن اصطکاک غیرضروری، به‌جای اینکه فرد بر روی تشک کشیده شود، باید از وسایل بالابرنده یا ملافه استفاده شود.
تشک‌های حمایتی
جهت کاهش فشار می‌توان تشک‌های حمایتی مثل تشک‌های فومی یا دیگر انواع تشک زیر افراد بستری در تخت را عوض کرد. تشک‌های حمایتی در بیمارستان‌ها، آسایشگاه‌ها و گاهی در منازل شخصی استفاده می‌شوند. تشک‌های حمایتی بسته به اینکه با برق کار می‌کنند یا خیر، دسته‌بندی می‌گردند. تشک‌های ثابت نیازی به برق ندارند اما تشک‌های متحرک نیاز به برق دارند. سطوح حمایتی ثابت حاوی هوا، فوم، ژل و سطوح مواج و تشک بادی می‌باشد. تشک تخم‌مرغی برای کاهش فشار مفید نیستند. به‌طورکلی تشک‌های ثابت موجب می‌گردند که ناحیه‌ای که وزن در آن توزیع می‌شود افزایش پیدا کند بنابراین فشار و کشش روی پوست را کاهش می‌دهند. تشک‌های متحرک شامل تشک مواج دارای فشار هوای متناوب، تشک دارای فشار کم و تشک بادی سیال است. تشک مواج دارای فشار هوای متناوب، حاوی سلول‌های هوایی است که به‌طور متناوب به‌وسیله‌ی تلمبه‌ای پر و خالی می‌شود که این امر باعث می‌گردد که فشار حمایتی از یک مکان به مکان دیگر جابه‌جا شود.
مدیریت درد
زخم بستر می‌تواند موجب بروز درد قابل‌توجهی شود. معمولاً پزشکان سعی می‌کنند که بیشتر درد را به‌وسیله‌ی استامینوفن یا داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب رفع کنند تا به‌وسیله‌ی اپیوئیدها (مواد مخدر). داروهای اپیوئیدی موجب تسکین و آرام بخشی می‌شود و آرام بخشی موجب عدم تحرک می‌شود.
کنترل عفونت
بیشتر عفونت‌ها را می‌توان به کمک آنتی‌بیوتیک‌هایی که مستقیماً بر روی پوست مالیده می‌شوند درمان کرد. همچنین اگر عفونت برای مثال در جریان خون، پوست دور زخم یا استخوان منتشر شده باشد ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا تزریقی در رگ را تجویز کند. التهاب مغز استخوان را بسیار به‌سختی می‌توان درمان کرد و به چندین هفته درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها نیاز دارد.
عمل جراحی
به‌سختی می‌توان زخم بسترهای عمیق و بزرگ را درمان کرد. گاهی برای بستن این زخم‌ها به استفاده از فلپ های پوستی و عضلانی (پوست و بافت پیوندی) نیاز است. در این روش، با انجام عمل جراحی، بافت سالم و ضخیم‌تری که خونرسانی خوبی دارد برداشته‌شده و بر روی ناحیه‌ی آسیب‌دیده قرار داده می‌شود تا روی آن ناحیه را بپوشاند. فلپ های پوستی برای زخم بسترهای بزرگ و عمیق به کار می‌روند. از فلپ های عضلانی (بافت پیوندی) برای بستن زخم‌های فشاری روی قسمت‌های استخوانی درشت (معمولاً تیغه‌ی ستون مهره‌ها، لگن، قسمت انتهایی سر استخوان ران) استفاده می‌گردد. بااین‌حال انجام عمل جراحی مخصوصاً برای افراد بسیار پیری که سوءتغذیه دارند و یا دچار اختلالات دیگری هستند همیشه موفقیت‌آمیز نیست.
