از دههٔ ۵۰ قرن بیستم استفادهٔ درمانی و از اواسط دههٔ ۸۰ کاربرد زیبایی آن شروع شد. در درمان بیماریهأیی که به علت زیادی فعالیت و گرفتگی ماهیچه ها در چشم، صورت، گردن، حنجره، مری و اندامهای بکار میرود. در زیبایی نیز برای از میان بردن چین و چروک هآئی که به دلیل فعالیت بیش از حد ماهیچه‌ها بوجود آمده‌اند استفاده میشود.
امروزه در کشورهای اروپایی از مواد تزریقی متعددی جهت رفع چروک یا افزایش حجم اعضای بدن استفاده می شود که متاسفانه در جامعه ما اطلاعات محدودی در این باره وجود دارد. به اختصار باید گفت که این نوع ترکیبات و مواد به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
بوتاکس نام اختصاری سم بوتولیسم است. تزریق مقدار کمی از این ماده بطور مستقیم در ماهیچه فعالیت آن را کم کرده و خطوطی را که نتیجه پرکاری آن روی صورت به وجود می آید از بین می برد در نتیجه صورت جوان تر و شاداب تر به نظر می رسد. تزریق بوتاکس یک روش سریع و نسبتا غیر تهاجمی است.
برای درمان چروکهای پیشانی و کنار چشم ها (در مناطقی که حرکت عضلانی ضروری نیست) میتوان از تزریق بوتاکس استفاده کرد تا از پیشرفت و ایجاد چروکها جلوگیری شود.
هم اکنون بوتاکس در آمریکا یکی از بهترین روشی است که بیشترین استفاده را از نظر زیباسازی صورت دارد و هنرپیشه های هالیوودی بیشترین مصرف کنندگان این ماده هستند.
متقاضیان تزریق بوتاکس
کاندیداهای ایده آل برای تزریق افرادی هستند که چین و چروک در صورت داشته و تمایلی به انجام جراحی پلاستیک صورت نمی باشند.
توصیه میگردد که در خانمهای باردار از تزریق بوتاکس پرهیز شود ; هر چند که اثرات آن بر روی جنین هنوز مشخص نمی باشد. برخی از بیماران عصبی عضلانی نیز کاندید خوبی برای تزریق بوتاکس نمی باشند.
بوتاکس در تمامی افراد (زن و مرد) سنین بین 18 تا 65 ساله بطور موفقیت آمیزی تست شده است.
سوالات متداول
مکانیزم اثر آن چیست؟
ماهیچه‌ها برای فعالیت و شروع انقباض باید از اعصاب دستور بگیرند. فرمان عصبی بواسطه ماده ای شیمیایی بنام استیل کولین به ماهیچه میرسد. بوتاکس از ترشح این ماده جلوگیری مینماید. این عمل مشابه ان است که عصب یک ماهیچه موقتا قطع شود. در این حالت عضله دیگر منقبض نشده وضعیف میشود.
آیا فلج شدن عضله همیشگی است؟
خیر. اثر این دارو بین ۲ تا ۶ ماه می‌باشد و پس آن ترشح استیل کولین مجددا آغاز شده و عضله شروع به حرکت و انقباض میکند.
چه مقدار ازاین دارو به منظور درمانی و زیبایی استفاده میشود؟
مقدار تزریق بوتاکس بر اساس واحد محاسبه میشود، با توجه به خطرناک بودن آن باید بین دوز درمانی و کشندهٔ آن فاصلهٔ زیادی باشد. در تزریقات زیبایی حدوداً ۱۰۰ واحد و در درمانی حداکثر ۶۰۰ واحد به کار میرود، این در حالیست که دوز کشندی آن بیش از ۳۰۰۰ واحد است.
این دارو به چه شکلی است و چگونه نگهداری میشود؟
این دارو به شکل تزریقی و به دو نام بوتاکس و دیسپورت می‌باشد. البته امروزه در بیشتر نقاط دنیا از جمله در ایران نوع بوتاکس آن مصرف میشود. نحوه نگهداری این دارو نیز مهم است. عمر آن کوتاه بود و حتما باید در دمای -۵ درجه سانتیگراد نگهداری شود، در غیر اینصورت اثر آن از بین میرود.
چگونه تزریق آن در صورت میتواند چین و چروک را از بین ببرد؟
تمامی حرکات صورت از جمله حرکات احساسی و عاطفی صورت توسط عضلاتی که درست زیر پوست قرار دارند انجام میشود. فعالیت و انقباض بیش از اندازهٔ این عضلات باعث بوجود آمدن خطوطی در صورت میشود. کار بوتاکس از کار انداختن موقت این ماهیچه هاست.
تزریق بوتاکس بیشتر برای چه نواحی توصیه میشود؟
مناسب ترن جائی که بوتاکس تزریق میشود پیشانی است. با تزریق در این منطقه میتوان خطوط عمیقی که بین دو ابرو ایجاد میشود که به آنها خط اخم گفته میشود و همچنین خطوط عرضی پیشانی را برطرف کرد. بعلاوه خطوط ریز کنار چشم هم خیلی خوب به این تزریق جواب میدهند. چنانچه انتخاب بیمار و روش تزریق صحیح باشد نتایج برای این نقاط بسیار درخشان و راضی کننده است.
آیا میتوان با تزریق در این ناحیه به بالا بردن ابرو هم کمک کرد؟
بلی، چنانچه تزریق بوتاکس بروش خاصی انجام شود، کناره های ابرو به سمت بالا میرود که البته این امر مطلوب بسیاری از افراد بخصوص خانم هاست.
بجز پیشانی میتوان در نقاط دیگر هم تزریق کرد؟
همانگونه که ذکر شد بیشترین جائی که تزریق میشود پیشانی، خط اخم و کنار چشم است که چنانچه درست انجام شود عوارضی نداشته و از نتیجهٔ بسیار خوبی برخوردار است. تزریق را میتوان برای از بین بردن خطوط زیر چشم، اطراف لب، خط خنده و خط زیر و کنار گوشه های لب نیز استفاده کرد، منتها باید به میزان کم و توسط فرد بسیار مجرب انجام شودچون احتمال بروز عوارض در این نقاط بیشتر است.
آیا در گردن هم میتوان از این دارو سود برد؟
ماهیچهٔ نازکی بنام پلاتیسما به زیر پوست گردن می‌چسبد که به مرور زمان و با افزایش سنّ فعالیت و انقباضش بیشتر و ضخیمتر میگردد. این امر سبب بوجود آمدن خطوط برجسته ای در دوطرفه خط وسط گردن میشود و به فرد ظاهری مسن میدهد. تزریق بوتاکس در چند نقطه این ماهیچه باعث شل شدن آن و در نتیجه آزاد گردیدن پوست شده و گردن سفتتر و جوانتر به نظر میرسد.
موارد منع مصرف
الف- کسانیکه سابقه حساسیت به این دارو را دارند.
ب- کسانیکه بیماریهای عفونی و التهابی فعال در صورت و اطراف آن دارند.
ج- حاملگی و شیردهی
د- ابتلا به برخی بیماریها ی عصبی و روانی
ه- مصرف برخی داروها مخصوصا داروهای قلبی
و- در کسانی که پوست خیلی ضخیم یا چین و چروک عمیق دارند نتیجه چندان مطلوبی ندارد.
توصیه های قبل از تزریق
موارد مهمی که قبل از تزریق باید مورد توجه قرار گیرد
– عوارض تزریق بوتاکس و چگونگی اثر آن.
– اطمینان از آنکه پزشکتان در خصوص این عمل تجربه لازم را داراست.
– اگر باردارید یا فکر میکنید که ممکن است که باردار باشید از تزریق خودداری کنید.
– اگر به کودک خود شیر میدهید از تزریق بوتاکس پرهیز نمایید.
– اگر آنتی بیوتیک مصرف میکنید , پزشک خود را در خصوص آن مطلع کنید.
– اگر به داروهای آمینوگلیوکوزید از جمله جنتامایسین یا کلرامفنیکل حساسیت دارید پزشکتان را از این موضوع مطلع نمایید.
– اگر دچار بیماریهای عصبی عضلانی هستید پزشک خود را از این مشکلتان آگاه سازید.
توصیه های بعد از تزریق
– تزریق در 5 دقیقه انجام میشود و شما بلافاصله می توانید به سرکار خود رفته یا به فعالیتهای روزانه خود بپردازید.
– پزشکتان ممکن است بعد از تزریق بوتاکس از شما بخواهد عضلاتی که تزریق شده اند روزانه چند بار سفت و شل نمایید.
– از خوابیدن به روی صورت یا کیسه و لیف کشیدن صورت بعد از تزریق خودداری کنید.
– ممکن است عضلاتی که تزریق شده اند حالت گرفتگی موقتی پیدا کنند.
– ممکن است برای چند روز سردرد خفیف داشته باشید.
– ممکن است یک یا هر دو پلک شما بطور غیرارادی پایین تر قرار بگیرد. علت این امر تحت تاثیر قرار گرفتن عضلات بالا برنده پلک شما می باشد. این عارضه موقتی است و پزشک شما برایتان قطره چشمی تجویز میکند که شما باید از آن تا زمان رفع افتاگی پل بنا بر دستور پزشکتان استفاده کنید.
– اثر بوتاکس بر روی عضله تا 2 هفته کامل میشود لذا اثر نهایی را بعداز دو هفته بعد از تزریق مشاهده خواهید کرد.
