پیسی یا برص یا ویتیلیگو یک بیماری پوستی است که در آن لک‌های سفید رنگ به دلیل از دست رفتن رنگدانه پوست به وجود می‌آید، این ضایعات در هر جایی از بدن ممکن است دیده شود.
چه کسی مستعد ابتلا به بیماری پیسی است ؟
این بیماری حداقل 1 درصد از جمعیت را درگیر میکند. این بیماری در همه نژادها رخ می دهد. در نیمی از مبتلایان ، بیماری قبل از سن 20 سالگی آغاز می شود. در یک پنجم مبتلایان ، سایر اعضای خانواده نیزمبتلا هستند.
اگر چه بیشتر افراد مبتلا به بیماری لک و پیس از سلامت عمومی خوبی برخوردار هستند ولی احتمال ایجاد بیماریهای دیگر خود ایمنی از قبیل دیابت ، بیماری تیروئید ، کم خونی، بیماری آدیسون(بیماری های غده آدرنال) و کچلی منطقه ای در آنها بیشتر است.
علت بیماری لک و پیس
ملانین رنگدانه است که تعیین کننده رنگ پوست ، مو و چشم است. این رنگدانه در سلولی به نام ملانوسیت تولید میشود. اگرملانوسیت نتواند ملانین تولید کند یا اگر تعداد ملانوسیت ها کاهش پیدا کند ، رنگ پوست روشن تر میشود.
علت بیماری شناخته شده نیست. گاهی این بیماری به دنبال صدمه فیزیکی از قبیل آفتاب سوختگی ، یا استرس عاطفی ایجاد میشود. سه نظریه در مورد علت بیماری لک و پیس وجود دارد:
1- سلولهای رنگدانهای توسط اختلال عملکرد سلولهای عصبی آسیب میبیند.
2- گاهی یک واکنش خودایمنی در برابر سلولهای رنگدانهای ایجاد میشود و سلولهای رنگدانهای را به عنوان بافت خارجی نابود میکند.
3- سلول های رنگدانهای خودشان باعث تخریب خود میشوند.
شدت بیماری لک و پیس در هر فرد متفاوت است. افرادی که پوست روشن دارند معمولا در طول تابستان متوجه از دست رفتن رنگدانه میشوند چون تابش آفتاب باعث اختلاف رنگ بین پوست بیمار و سالم میشود. افراد با پوست تیره ممکن است هر زمان متوجه شروع بیماری بشوند. در موارد شدید بیماری ممکن است رنگ کل بدن از دست برود. هیچ راهی برای پیش بینی اینکه بیماری لک و پیس چقدر پیشرفت میکند وجود ندارد.
از دست رفتن رنگدانه در هر پچ بیماری لک و پیس متفاوت است بدین معنی که ممکن است رنگهای مختلفی از قهوه ای تا سفید در پچ ویتیلیگو وجود داشته باشد. وجود چند رنگ در یک پچ به نام لک و پیس سهرنگ یا “trichrome” گفته میشود.
این بیماری اغلب با از دست دادن سریع رنگدانه در یک ضایعه آغاز می شود و معمولاًبه مدت طولانی بدون تغییر باقی میماند. در مراحل بعد، از دست دادن رنگدانه ممکن است دوباره آغاز شود و دوباره متوقف شود. چرخه از دست رفتن رنگدانه و ثبات ممکن است به طور نامحدود ادامه داشته باشد.
افراد مبتلا به بیماری باید مراقب باشند تا آسیب و صدمه به پوست آنها حداقل باشد چرا که امکان ایجاد ضایعه جدید در محل آسیب زیاد است. هر آسیبی شامل برش ، خراش و سایش میتواند باعث ایجاد ضایعه جدید شود.
آیا حفاظت در مقابل خورشید برای مبتلایان به بیماری لک و پیس لازم است؟
بیماران مبتلا به حفاظت در برابر آفتاب نیاز دارند، زیرا پوست سفید تنها دچار آفتاب سوختگی می شود و تیره نمیشود. پوست نرمال نیز نیاز به حفاظت دارد چون با آفتاب سوختگی پوست طبیعی میزان تضاد بین پوست نرمال و پوست سفید زیاد میشود.
درمان لک و پیس
متاسفانه موارد لاعلاج این بیماری زیاد است. از میان کل بیماران 70 تا 75 درصد درمان لک و پیس با درمانهای دارویی، نور درمانی و لیزر درمانی پاسخ میدهند و 25 تا 30 درصدشان نیز با روشهای متداول درمان میشوند.
البته هدف اصلی در درمانهای رایج ویتیلیگو، بهبود وضعیت ظاهری پوست است و روند درمان هم نیاز به زمان طولانی دارد که معمولا 6 تا 18 ماه به طول میانجامد، انتخاب نوع درمان هم به تعداد، محل و گستردگی ضایعات بستگی دارد.
معمولا در دارو درمانی از کدام دسته از ترکیبات دارویی برای از بین بردن لکه های سفید سطح پوست استفاده میشود؟
استروئید موضعی میتواند در برگرداندن رنگ به لکه های سفید کمک کند، بخصوص اگر این درمان در مراحل اولیه بیماری شروع شود. درمان باید دستکم تا 3 ماه ادامه یابد تا بهبود قابل ملاحظه باشد.
آماری که در دنیا وجود دارد گویای موفقیت 30 تا 70 درصدی درمان بیماران با شیوه های سه گانه ذکر شده است. در حالی که در روش ما آمار موارد موفق بالاتر و حدود 60 تا 80 درصد است
این روش سادهترین و کم عارضه ترین شیوه درمانی است، اما اثربخشی آن به اندازه روشهای درمانی دیگر نیست، با این حال در صورتیکه بیمار از پمادهای قویتری استفاده کند، شاهد بروز عوارضی در نواحی مورد استفاده خواهد بود. داروهای استروئیدی در این شیوه درمان با تحریک سلولها باعث تولید رنگدانه بیشتر یا مهاجرت سلولها از نقاط سالم به نواحی درگیر بیماری میشوند.
به نظر میرسد با وجود آن که استفاده از لیزر و نور درمانی میتواند به خودی خود عوارضی را برای شخص به همراه داشته باشد، در مواردی که بیماری شکل گسترده تری به خود گرفته است، انتخاب دیگری برای درمان لکه های پوستی باقی نمیماند.
همانطور که گفته شد شدت آسیب سلولها و سطح ضایعات ایجاد شده در مواردی ما را ناگزیر به استفاده از لیزرهای کمتوان یا استفاده از طیف نور ماورای بنفش در روند درمان میکند. مسلما بیمارانی که تحت این نوع درمانها قرار میگیرند، باید تحمل خوبی داشته باشند. هدف اصلی در نور درمانی نیز افزایش رنگدانه است اما این روش نیز وقتگیر است و بیمار باید مراقبت کافی را برای جلوگیری از عوارض اشعه که گاهی هم شدید است داشته باشد. به علاوه قرار گرفتن بیمار در معرض نورآفتاب میتواند عوارض درمانی را تشدید کند.
در همین جا به روش دیگری هم که البته همیشه به کار گرفته نمیشود، اشاره میکنم. این روش عبارت است از بیرنگ کردن باقیمانده پوست بدن تا با لکه های سفید همرنگ شود. این روش درمانی برای بیمارانی که حداقل 50 درصد پوست آنها گرفتار است، توصیه میشود. به علاوه روشهای دیگری هم به صورت موقت میتوانند در این بیماران موثر باشند که همانا استفاده از پوشانندههای پوست با مواد آرایشی یا خالکوبی کردن منطقه درگیر است تا همرنگ پوست شود، اما این روش همیشه نتیجه خوبی به همراه ندارد.
سلول درمانی
به این ترتیب برای حداقل یک سوم بیمارانی که به هیچ کدام از این روشها، پاسخ درمانی مثبت نمیدهند، راهی جز سلول درمانی باقی نمیماند، شیوههای معمولی سلول درمانی در دنیا چه هستند؟
اولین شیوه برای برداشت سلول از نواحی سالم پوست که تراکم بیشتری از سلولهای رنگدانهای دارند، روش تاول مکشی است.
در این روش پزشک با استفاده از حرارت، مکش یا سرمای زیاد روی پوست طبیعی دارای رنگدانه، تاول ایجاد میکند. سپس سطح تاول را میبرد و به ناحیه بدون رنگدانه پیوند میزند. از عوارض این روش، ماندن جای زخم و عدم افزایش رنگدانه است.
به بیان دیگر در این روش گاهی ناگزیریم تا سطح تاول بزرگی را ایجاد کنیم تا تعداد زیادی از سلولهای رنگدانهای را جدا کنیم که این کار به نوبه خود زمان بر بوده و در عین حال ممکن است آن گونه که انتظار داریم، موفق به ایجاد تاول در سطح پوست نشویم.
پیوند پوست
آیا نمیشود پوست قسمت درگیر را با پوست قسمت سالم بدن جایگزین کرد؟
دقیقا روش دوم نیز با جداسازی یک لایه از پوست و انتقال آن به قسمت درگیر بیماری صورت میگیرد. در این روش، با برداشتن قسمت درگیر، پوست سایر نقاط بدن جایگزین آن میشود. البته علاوه بر گران بودن این روش، عوارضی چون عفونت، عدم افزایش رنگدانه در محل و همچنین نبودن امکان پیوند پوست در محلهای حساس از معایب این روش محسوب میشود.
گویا کاملترین روش در این میان کشت سلولهای ملانوسیت خود فرد در شرایط آزمایشگاهی و پیوند آن به فرد است؟
دقیقا همینطور است. در این روش نمونهای از پوست را که دارای رنگدانه طبیعی است از بیمار گرفته و پس از طی یک سری شرایط آمادهسازی به محل ضایعه منتقل میکنیم.
اگر ضایعه کوچک باشد، سلولهای جدا شده را به همان شکل به محل ضایعه انتقال میدهیم ولی اگر گسترده باشد سلولها را ابتدا در شرایط آزمایشگاهی تکثیر میدهیم. در واقع در آزمایشگاه سلولهای ملانوسیت را به روشهای آنزیمی در شرایط کاملا استریل جدا میکنند و در مرحله بعد سلولهای آماده شده توسط پزشک به منطقه بدون رنگدانه منتقل میشود.
به بیان دیگر در شرایط آزمایشگاهی، سلولهای جدا شده با انتقال به محیطهای کشت خاص به آن میچسبند و از آن تغذیه میکنند. هر سلول تقسیم میشود و وقتی به تعداد مورد نظر ما برسد، قابلیت پیوند پیدا میکند. این روش تکثیر حدود یک ماه و نیم تا 3 ماه طول خواهد کشید.
عمل پیوند پوست هم طی 24 ساعت انجام میشود. این شیوه درمانی که سلول درمانی نام دارد در مرکز سلول درمانی پژوهشکده رویان راه اندازی شده است.
از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت و اطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)