سالک بیماری با عامل انگلی است و مشخصه بارز آن زخم‌هایی آشکار است که ممکن است در هر نقطه از بدن ایجاد شود. این عفونت مولد بیماری‌هایی در انسان به ویژه در بین کودکان و بزرگسالان با سیستم ایمنی سرکوب شده است. بیماری سالک پوستی بدشکلی ناخوشایندی را به همراه دارد. خوشبختانه نرخ درمان این بیماری با داروهای مناسب بالا است. بیماران باید پیش از آسیب دیدن سیستم ایمنی بدن درمان شوند.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#ed9788″]
چنانچه پشه خاکی شما را نیش زده باشد، احتمال این که به عفونت سالک مبتلا شوید، بسیار بالا خواهد بود و به همین دلیل باید به سرعت برای تحت درمان قرار گرفتن به متخصص پوست مراجعه کنید. متخصصین ما در کلینیک تخصصی پوست و موی رازی برای تایید تشخیص ابتلا به سالک دستور انجام آزمایش‌های پوستی می‌دهند و سپس درمان مناسب را برای کاهش عفونت و بدشکلی ناحیه درگیر ارائه می‌دهند. راهی برای جلوگیری از باقی ماندن جای زخم سالک وجود ندارد، اما متخصین پوست کلینیک زیبایی رازی جای زخم را با لیزر درمانی یا جراحی به حداقل می‌رسانند یا کاملاً آن را از بین می‌برند. برای دریافت اطلاعات در مورد بیماری سالک و رفع جای زخم آن یا رزرو نوبت با شماره‌های 02188334029–02188333259 تماس حاصل فرمایید. [/alert]
سالک چیست؟
سالک نوعی عفونت با عامل انگلی است که با نیش زدن پشه خاکی بین انسان‌ها منتشر می‌شود. این انگل در بسیاری از کشورهای گرمسیر و معتدل وجود دارد. احتمال انتقال سالک در ساعات بین غروب تا طلوع آفتاب در بالاترین حد ممکن قرار دارد، چون در این بازه زمانی پشه‌های خاکی معمولاً بیشترین فعالیت را دارند. این بیماری انواع مختلفی دارد، دو نوع شایع آن به پوست یا اندام‌های داخلی آسیب می‌زند.
انواع سالک
سالک به سه نوع اصلی تقسیم بندی می‌شود:
سالک احشایی
سالک احشایی یا سیستمی معمولاً دو تا هشت ماه پس از گزیده شدن با پشه خاکی بروز می‌یابد. این بیماری به اندام‌های داخلی مانند طحال و کبد آسیب می‌زند و به علاوه با صدمه زدن به این اندام‌ها سیستم ایمنی را نیز درگیر می‌کند. این عارضه تقریباً همواره کشنده است و قابل درمان نیست.
سالک پوستی
شایع‌ترین نوع سالک، سالک پوستی یا جلدی است که فقط باعث زخم شدن پوست می‌شود. درمان این عارضه همیشه ضروری نیست، اما اقدامات درمانی التیام را تسریع می‌کند و از بروز عوارض جلوگیری می‌کند.
سالک پوستی ـ مخاطی
سالک پوستی ـ مخاطی نوع نادری از این عارضه است که چند ماه بعد از التیام یافتن زخم‌های پوستی بروز می‌یابد. این نوع سالک به غشاء مخاطی بینی و کام (سقف دهان) آسیب می‌زند. سالک پوستی ـ مخاطی به خودی خود بهبود نمی‌یابد و درمان آن همواره ضروری است.
علل
علل سالک انگلی تک یاخته‌ای از گونه لیشمانیا است و از طریق نیش پیشه خاکی آلوده منتقل می‌شود.
عامل‌های خطر
- عارضه‌های اجتماعی ـ اقتصادی مانند فقر
- سوء تغذیه
- تحرک جمعیت
- تغییرات محیطی
- تغییرات جوی
علائم
- گرفتگی یا آب ریزش بینی
- خون دماغ شدن
- دشوار شدن تنفس
- کاهش وزن
- ضعف
- سرفه
- استمرار تب به مدت چند هفته یا چند ماه
- بزرگ شدن طحال
- بزرگ شدن کبد
- کاهش گلبول‌های قرمز خون
- خونریزی
- دیگر عفونت‌ها
- تعریق شبانه
- کم پشت شدن موها
- زبر و ناهموار شدن پوست
- تیره و خاکستری شدن پوست
تشخیص
اگر بیمار، سفری به مناطق با شیوع بالای سالک انجام داده یا مدتی در آنجا زندگی کرده است، باید این موضوع را با پزشک در میان بگذارد تا پزشک آزمایش لازم برای بررسی وجود انگل را انجام دهد. اگر بیمار به سالک مبتلا باشد، پزشک دستورانجام آزمایش‌های دیگری را برای تعیین گونه لیشمانیای عامل بیماری می‌دهد.
تشخیص سالک پوستی
پزشک بخش کوچکی از پوست یکی از زخم‌ها را برای نمونه برداری با خراش دادن برمی‌دارد. این نمونه برای تعیین نوع انگل زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود یا کشت داده می‌شود. متخصص با کشت نمونه متوجه می‌شود که آیا انگل در نمونه وجود دارد یا خیر. در این روش به تعداد کمی از انگل‌ها فرصت داده می‌شود تا رسیدن به سطوح قابل تشخیص رشد کنند.
تشخیص سالک احشایی
بیماران در اکثر مواقع گزیده شدن با پشه خاکی یا زخم شدن پوست را به خاطر نمی‌آورند. تشخیص سالک احشایی دشوار است. پزشک ابتدا بیمار را معاینه می‌کند تا ببیند که آیا طحال یا کبد بزرگ شده است یا خیر. سپس نمونه‌برداری مغز استخوان انجام می‌شود یا از بیمار خون گرفته می‌شود و وجود انگل در این نمونه‌ها بررسی می‌شود.
متخصص پوست آزمایش‌های زیر را نیز برای تایید تشخیص انجام می‌دهد:
- آزمایش‌های سرم‌شناسی مانند آزمایش پادتن فلورسنت غیرمستقیم
- آزمایش PCR برای انگل لیشمانیا
- آزمایش آگلوتیناسیون (چسبندگی) مستقیم
- آزمایش معمول شمارش کامل سلول‌های خون، تعیین میزان پادتن‌های سرم، آلبومین و پروتئین سرم
درمان
دارو
عفونت عموماً با ترکیبات آنتیموان درمان می‌شود که در ادامه به بعضی از آن‌ها و دیگر روش‌های درمان اشاره می‌شود:
- ترکیبات حاوی آنتیموان: استیبوگلوکونات سدیم و مگلومین آنتیمونات معمولاً رقیق می‌شود و از طریق سرم به مدت 15 دقیقه تزریق می‌شود تا از ترومبوفلبیت جلوگیری شود. دوره این درمان 20 تا 30 روز است.
- دیگر داروها:
- آمفوتریسین
- کتوکونازول
- میلتفوسین: میلتفوسین به عنوان نخستین داروی خوراکی موثر و ایمن با قابلیت درمان تمام زخم‌های بزرگ سالک معرفی شده است. ظاهراً این دارو با سالک احشایی و پوستی مقابله می‌کند.
- پارامومایسین
- پنتامیدین
- فلوکونازول
درمان موضعی
درمان موضعی برای بیماری موضعی پیشنهاد می‌شود و تزریق داروهای حاوی آنتیموان در لبه زخم را شامل می‌شود.
رفع جای زخم سالک با لیزر فرکشنال
سالک پوستی جای زخم‌های آتروفیک ناخوشایندی را ایجاد می‌کند که روش‌های محدودی برای درمان آن وجود دارد. کارآمدی لیزر فرکشنال دی اکسید کربن در رفع جای زخم آتروفیک به اثبات رسیده است و این روش به تازگی برای درمان سالک پوستی نیز به کار برده می‌شود. کرم بی‌حسی موضعی یک ساعت قبل از درمان بر روی ناحیه مورد نظر استعمال شود. از نور با انرژی بالا برای درمان پوست آسیب دیده استفاده می‌شود. تعداد جلسات درمان به شدت و عمق جای زخم بستگی دارد.
جراحی از بین بردن جای زخم سالک
- جراحی ترمیم جای زخم: اسکار یا جای زخم برداشته می‌شود تا دو لبه پوست به طور طبیعی دوباره جوش بخورد. جای زخم‌های پهن را می‌توان غالباً کوچک‌تر و باریک‌تر و جای زخم‌های بلند را کوتاه‌تر کرد. با ایجاد برش‌های شکسته می‌توان از وضوح جای زخم کم کرد. جراح گاهی جای زخم را با راندن آن به سمت چین و چروک یا خط رویش مو مخفی می‌کند.
- پانچ گرافت: پانچ گرافت‌ها بخش‌های بسیار کوچکی از پوست طبیعی است که جایگزین پوست زخم شده می‌شود. جراح پوست را با کوتر مدور ظریف سوراخ می‌کند و جای زخم را برمی‌دارد. سپس ناحیه با پوست سالمی پر می‌شود که با پوست اطراف همخوانی داشته باشد.
- کرایوسرجری: لایه‌های فوقانی پوست در این روش منجمد می‌شود. این انجماد تاول‌هایی را روی پوست ایجاد می‌کند و به این ترتیب بافت اضافی جای زخم از بین می‌رود.
تزریق کورتیزون برای رفع جای زخم سالک
کورتیزون برای کوچک و صاف کردن جای زخم‌های بسیار سفت بسیار مفید است. این درمان عمدتاً برای جای زخم‌های هیپرتروفی و کلوئید (گوشت اضافه) به کار برده می‌شود.
هیپرترمی القاء شده با اولتراسوند
هیپرترمی موضعی القاء شده با اولتراسوند دو یا سه بار در هفته برای درمان سالک پوستی حاد انجام می‌شود. نتایج به دست آمده بیانگر ایمنی گرمای موضعی و موثر بودن درمان برای بیماران مبتلا به سالک جلدی حاد است.
لایه‌برداری شیمیایی
در این عمل لایه فوقانی پوست با مواد شیمیایی برداشته می‌شود و فرورفتگی جای زخم صاف می‌شود. لایه‌برداری شیمیایی بهترین نتیجه را بر روی جای زخم سطحی سالک به دست می‌دهد.
درم ابریژن
جراح لایه‌های فوقانی پوست را با دستگاه برقی درم ابریژن برمی‌دارد. این عمل سطح پوست را صاف‌تر می‌کند. درم ابریژن برای رفع اسکار یا جای زخم و اثرات ناشی از سالک به کار برده می‌شود.
پیشگیری
برای این که با نیش زدن پشه خاکی دچار سالک نشوید، اقدام‌های پیشگیرانه زیر را رعایت کنید:
- لباس‌هایی بپوشید که تاحدامکان پوست را بپوشاند.
- بر روی قسمت‌های بدون پوشش پوست و روی آستین لباس و پاچه شلوار ماده دافع حشرات بزنید. موثرترین دافع گونه‌های حاوی DEET هستند.
- در اتاق خواب و محیط‌های سربسته حشره کش بزنید.
- در طبقات فوقانی ساختمان بخوابید. پشه خاکی نمی‌تواند در ارتفاعات بالا پرواز کند.
- در ساعات بین غروب تا طلوع آفتاب به فضای باز نروید.
- در فضای سربسته از توری و تهویه استفاده کنید.
- دور تخت خواب پشه بند بزنید و راه نفوذ پشه را با زیر تشک بردن لبه‌های پشه بند کاملاً ببندید.
